Berat Meryem Alkan <sup>1

1</sup>Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, Ankara


Özet Tam Metin PDF

Boyun ağrıları, dizabiliteye yol açan nedenler arasında dördüncü sırada yer almaktadır. Toplumda bireylerin yaklaşık yarısı, yaşamları boyunca en az bir kez, klinik açıdan önemli bir boyun ağrısı atağı geçirmektedirler. Yıllık prevalansı %30’ların üzerine çıkan ve giderek yaygınlaşmakta olan boyun ağrısı kadınlarda daha yüksek oranda görülmekte ve özellikle orta yaşlarda pik yapmaktadır. Büyük çoğunluğu hafif şiddette ve geçici özellikte olmakla birlikte, yaklaşık %15’i kronik boyun ağrısına dönüşmekte ve özürlülüğe neden olacak durumlara yol açabilmektedir. Genetik yatkınlık, sedanter yaşam, sabit pozisyonda kalmayı gerektiren mesleksel aktiviteler, yoğun bilgisayar, internet ve televizyon kullanımı, uzun mesafe motorlu taşıt sürücülüğü, ağır fiziksel çalışma koşulları, iş gereği titreşimli alet kullanma, tekrarlayıcı hareketler ve ağırlık kaldırma etiyolojide sık görülen boyun ağrısı nedenleridir. Aksiyel iskeletin en hareketli kısmı olan servikal omurgada birbirleri ile eklemleşen ve başa destek sağlayan yedi vertebra bulunmaktadır. Birinci ve ikinci servikal vertebra diğerlerinden oldukça farklı fonksiyonel ve anatomik özelliklere sahip olup, atlas ve axis olarak isimlendirilmiştir. Atlas ve axis kemikleri arasında disk bulunmadığından servikal bölgede beş adet özelleşmiş intervertebral disk vardır. Servikal omurga, birbirinden farklı iki temel fonksiyonel üniteye sahiptir. Üst fonksiyonel ünite, atlantooksipital (oksiput-C1) ve atlantoaksiyel (C1-C2) segmentlerden oluşur ve oldukça spesifik bir kinetiği vardır. Alt fonksiyonel ünite ise alt beş servikal vertebra (C3-C7), intervertebral diskler ve ilişkili yapılardan meydana gelmiştir. Servikal omurga sagital planda yaklaşık 90º fleksiyon ve 70º ekstansiyon; koronal planda 20-45º lateral fleksiyon; horizontal planda ise 90º rotasyon yönünde hareket eder. Bu hareket paternlerinin büyük bölümü, üst fonksiyonel üniteyi oluşturan segmentler arasında gerçekleşmektedir. Boyunda ağrıya duyarlı yapılar; kaslar, faset eklemleri, ligamentum flavum ve interspinöz ligaman dışındaki diğer tüm ligamanlar, servikal sinirler ve sinir kökleri, intervertebral diskin dış anüler lifleri ve dura ve vertebra korpusu dışındaki kemik yapılardır. Boyun ağrısı sürelerine göre sınıflandırılırsa; akut boyun ağrısı; 0-6 hafta süreyle devam eden ağrı ve/veya dizabilite, subakut boyun ağrısı; 6-12 hafta süreyle devam eden ağrı ve/veya dizabilite, kronik boyun ağrısı da 12 haftadan fazla süredir devam eden ağrı ve/veya dizabilite olarak tanımlanmaktadır. Boyun ağrısı, boynu oluşturan farklı dokulardan ve bu farklı dokuların farklı problemlerinden kaynaklanabilir. Boyun ağrılarının %90’ı mekanik kaynaklıdır. En sık nedenler diskojenik ağrı, miyofasiyal ağrı, disk protrüzyonuna bağlı radiküler ağrı, faset eklem ağrısı, servikal “sprain”, spondiloz iken, fraktürler, enfeksiyonlar, neoplazmlar, metabolik kemik hastalıkları ve artritler de diğer nedenler arasındadır. Birçok hastalıkta olduğu gibi servikal omurga hastalıklarında da ayrıntılı bir anamnez ve fizik muayene doğru tanı ve tedavi için önemlidir. Hastalarda fizik muayene yapılırken genel bir inspeksiyon, tüm yapıların palpasyonu, eklem hareket açıklığının değerlendirilmesi, boyun ağrılarına yönelik özel testler ve ayrıntılı bir nörolojik muayene gerçekleştirilmelidir. Tanıda radyolojik görüntüleme yöntemleri, manyetik rezonans görüntüleme, bilgisayarlı tomografi, elektrodiagnostik incelemeler ve laboratuvar testleri gibi yöntemlerden yararlanılır. Boyun ağrılarının tedavisinde konservatif yaklaşımlar büyük oranda yeterli olmaktadır. Ağrı, spazm ve immobilizasyon sonucu, boyun kaslarında kuvvet ve endurans kaybı ile postür bozuklukları sık görülmektedir. Bu bozuklukların düzeltilmesinde eklem hareket açıklığı, germe, kuvvetlendirme, postür, stabilizasyon, propriosepsiyon ve aerobik egzersizler kullanılmaktadır. Solunum egzersizleri ve gevşeme teknikleri de boyun ağrılı hastaların rahatlatılmasında önemlidir.